Nguyên nhân quá tải điện là gì? Kiểm tra như thế nào đúng nhất

Vậy quá tải dòng điện là gì?

Quá tải điện xảy ra khi dòng điện đi qua hệ thống vượt mức mà hệ thống đó chịu được. Lý do thường gặp là do sử dụng nhiều thiết bị cùng lúc khiến tổng công suất vượt quá giới hạn thiết kế. Khi đó, CB, thiết bị bảo vệ quá tải – sẽ tự động ngắt để ngăn tình trạng cháy dây, chập điện hay gây hư hại cho các thiết bị đang dùng. Đây là lỗi phổ biến ở nhà xưởng, văn phòng hoặc hộ gia đình nếu không kiểm soát tải đúng cách.

Tác hại của quá tải điện

Quá tải điện có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống điện và thiết bị đang sử dụng, bao gồm:

- Thiết bị điện hoạt động chập chờn hoặc hư hỏng do hệ thống không cung cấp đủ điện, gây gián đoạn trong quá trình sử dụng.

- Tuổi thọ thiết bị giảm nhanh vì linh kiện phải chịu áp lực lớn trong thời gian dài, dẫn đến xuống cấp sớm.

- Chi phí tiền điện có thể tăng vì khi quá tải xảy ra, năng lượng tiêu thụ bị thất thoát hoặc phân phối không hiệu quả.

- Nguy cơ cháy nổ cao hơn nếu dây dẫn bị nóng quá mức hoặc thiết bị bị chập do sử dụng vượt mức tải cho phép.

- Hệ thống điện bị ngắt đột ngột khi CB tự động ngắt mạch để bảo vệ thiết bị, gây mất điện cục bộ trong thời gian ngắn.

- Việc dùng điện vượt mức liên tục cũng góp phần gây áp lực cho nguồn điện chung, ảnh hưởng gián tiếp đến môi trường.

Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng quá tải điện

Có nhiều lý do khiến hệ thống điện bị quá tải, trong đó một số nguyên nhân dưới đây là thường gặp nhất:

1. Sử dụng một ổ cắm cho quá nhiều thiết bị cùng lúc

Đây là tình huống hay gặp trong các gia đình hoặc văn phòng khi cắm quá nhiều thiết bị vào một ổ duy nhất. Một ổ cắm thông thường chỉ chịu được tối đa khoảng 3000W, nhưng khi người dùng cắm thêm máy sưởi, nồi cơm, bếp điện hay máy sấy tóc cùng lúc, tổng công suất vượt quá giới hạn cho phép. Việc này làm tăng rủi ro quá tải, đặc biệt nếu sử dụng trong thời gian dài.

2. Dây dẫn không đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng

Tiết diện dây dẫn là yếu tố quyết định khả năng truyền tải điện. Nếu dùng dây mỏng trong khi lại dùng nhiều thiết bị có công suất lớn, dòng điện đi qua sẽ khiến dây nóng lên nhanh chóng. Hệ quả là lớp cách điện có thể bị chảy, dẫn đến chập cháy hoặc ngắt điện bất ngờ trong hệ thống.

3. Aptomat không tương thích với tải sử dụng

Aptomat là thiết bị bảo vệ khi có hiện tượng quá tải hoặc ngắn mạch, nhưng nếu bạn chọn loại có công suất quá nhỏ so với thực tế sử dụng thì aptomat sẽ thường xuyên bị ngắt. Điều này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến độ bền của thiết bị điện do bị ngắt đột ngột quá nhiều lần.

4. Thiết bị điện bị lỗi hoặc hư hỏng

Khi thiết bị gặp sự cố như đứt dây, chập mạch, hỏng ổ cắm hay linh kiện bên trong hư hại, dòng điện có thể tăng bất thường và gây quá tải. Nếu không phát hiện sớm, những lỗi này có thể làm cháy động cơ, hỏng bo mạch và tạo ra nguy cơ mất an toàn cho người sử dụng.

Cách kiểm tra quá tải điện chuẩn nhất

Để kiểm tra quá tải điện, điều đầu tiên cần đảm bảo là an toàn cho bản thân. Các chuyên gia khuyến nghị nên liên hệ với kỹ thuật viên có chuyên môn để kiểm tra hệ thống điện.

Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thực hiện một số bước kiểm tra đơn giản dưới đây để đánh giá sơ bộ tình trạng quá tải trong hệ thống điện của mình:

1. Kiểm tra quá tải điện trong các tòa nhà và công trình xây dựng

   Việc kiểm tra định kỳ trong các tòa nhà là cần thiết để đảm bảo an toàn và phát hiện sớm nguy cơ quá tải điện. Một số bước kiểm tra phổ biến bao gồm:

– Kiểm tra công suất định mức của thiết bị điện: Xem công suất tối đa của từng thiết bị, thông tin thường nằm trên tem nhãn hoặc tài liệu hướng dẫn.

– Kiểm tra điện áp và dòng điện: Dùng thiết bị đo chuyên dụng để kiểm tra dòng điện và điện áp có đang vượt giới hạn cho phép hay không.

– Kiểm tra aptomat và CB: Đảm bảo aptomat hoặc CB vẫn hoạt động ổn định, đúng định mức, không bị giảm độ nhạy sau thời gian dài sử dụng.

– Kiểm tra tiết diện dây điện: So sánh tiết diện dây với công suất thiết bị đang sử dụng, nếu dây quá nhỏ sẽ gây quá tải.

– Kiểm tra hệ số công suất: Xem hệ số sử dụng điện có hiệu quả không, từ đó biết được hệ thống có bị hao tổn nhiều hay không.

– Thực hiện kiểm tra chuyên sâu nếu cần: Trong trường hợp hệ thống điện hoạt động bất ổn hoặc có dấu hiệu bất thường, nên tiến hành kiểm tra nâng cao như chất lượng điện năng, phản hồi tải,...

2. Kiểm tra quá tải điện trong các nhà máy sản xuất và trạm biến áp

   Tại các nhà máy hoặc trạm biến áp, việc kiểm tra thường được thực hiện định kỳ bởi đội ngũ kỹ thuật chuyên môn cao. Các bước kiểm tra gồm:

– Xác định công suất định mức của hệ thống và thiết bị điện: Biết được khả năng chịu tải tối đa để từ đó đánh giá mức độ an toàn vận hành.

– Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quá tải: Bao gồm số lượng thiết bị đang hoạt động, thiết kế mạch điện, dây dẫn, cách bố trí tải,...

– Kiểm tra hệ thống và thiết bị điện: Đo điện áp, dòng điện, đánh giá từng thiết bị xem có hiện tượng quá nhiệt, chập, hay dòng vượt ngưỡng.

– Kiểm tra aptomat và CB: Đảm bảo khả năng ngắt kịp thời khi xảy ra quá tải hoặc ngắn mạch.

– Điều chỉnh hoặc nâng cấp hệ thống khi cần: Nếu phát hiện có nguy cơ quá tải, kỹ thuật viên sẽ đề xuất thay dây dẫn lớn hơn, thay thiết bị phù hợp hơn, hoặc tăng độ nhạy bảo vệ của CB.

3. Hướng dẫn kiểm tra quá tải điện bằng ampe kìm

Bạn có thể kiểm tra nhanh dòng tải bằng thiết bị ampe kìm với các bước sau:

Bước 1: Mở nguồn của ampe kìm

Bước 2: Chuyển sang thang đo công suất (ký hiệu W)

Bước 3: Mở hàm kẹp, kẹp vào dây cần đo

Bước 4: Đọc chỉ số hiển thị trên màn hình

Bước 5: So sánh với công suất tối đa hệ thống có thể chịu

Ví dụ: Nếu hệ thống điện của bạn dùng nguồn 200V, dòng 15A thì tải tối đa là khoảng 3300W. Nếu dùng ampe kìm đo ra công suất cao hơn mức này thì tức là hệ thống đang bị quá tải, dẫn đến nguy cơ chập cháy hoặc sự cố điện.

Cách phòng ngừa tình trạng quá tải điện

Để hạn chế nguy cơ quá tải và đảm bảo hệ thống điện vận hành ổn định, an toàn, bạn nên chủ động áp dụng các biện pháp sau:

1. Kiểm tra và bảo trì hệ thống điện định kỳ

Thực hiện kiểm tra toàn bộ hệ thống điện thường xuyên giúp phát hiện sớm các hư hỏng, dây dẫn xuống cấp, hay thiết bị hoạt động sai thông số. Đồng thời, bảo trì định kỳ như vệ sinh tủ điện, siết chặt các đầu nối cũng là cách kéo dài tuổi thọ cho hệ thống và hạn chế nguy cơ quá tải.

2. Sử dụng thiết bị đúng công suất thiết kế

Không nên cắm quá nhiều thiết bị vào một ổ điện hoặc sử dụng thiết bị vượt quá công suất định mức. Mỗi thiết bị đều có giới hạn vận hành, nếu sử dụng vượt mức sẽ khiến dây dẫn nóng lên nhanh chóng và dễ dẫn đến chập cháy.

3. Chọn dây dẫn và lắp đặt đúng kỹ thuật

Dây dẫn phải có tiết diện phù hợp với dòng tải thực tế. Nếu dây quá nhỏ so với công suất sẽ gây quá nhiệt, tăng nguy cơ cháy nổ. Ngoài ra, việc thi công và lắp đặt hệ thống điện cũng cần tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành.

4. Lắp đặt thiết bị bảo vệ như aptomat và cầu dao tự động

Các thiết bị như CB, MCB, MCCB có vai trò ngắt điện khi xảy ra hiện tượng quá tải hoặc ngắn mạch, giúp bảo vệ an toàn cho cả thiết bị và con người. Đảm bảo rằng các thiết bị này được chọn đúng dòng cắt, phù hợp với quy mô hệ thống.

5. Giám sát điện năng bằng cảm biến và thiết bị đo

Sử dụng các thiết bị đo lường hiện đại như ampe kìm, cảm biến dòng, hệ thống giám sát thông minh giúp bạn theo dõi điện năng tiêu thụ theo thời gian thực. Điều này đặc biệt hữu ích trong nhà máy, xưởng sản xuất hoặc các tòa nhà lớn.

6. Tuân thủ tiêu chuẩn và quy định ngành điện

Việc thiết kế và vận hành hệ thống điện cần dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật (TCVN, IEC...) và quy định về an toàn điện. Tuân thủ đúng ngay từ đầu sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ sự cố về sau.

7. Nâng cao nhận thức và đào tạo nhân sự

Nhân viên kỹ thuật và vận hành hệ thống điện nên được đào tạo bài bản về kiến thức an toàn điện, xử lý sự cố, cũng như hiểu rõ các nguyên tắc phòng ngừa quá tải. Đây là yếu tố quan trọng để ngăn ngừa rủi ro ngay từ con người.

8. Xây dựng kế hoạch ứng phó sự cố

Cần có phương án phản ứng nhanh khi xảy ra sự cố điện như cháy nổ, chập điện, quá tải. Kế hoạch nên bao gồm sơ đồ điện, quy trình thao tác, người chịu trách nhiệm và các thiết bị hỗ trợ xử lý khẩn cấp.